Cho đến tận gần đây, khi Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố sẽ đánh thuế lên hàng hóa Canada, là phần lớn dầu thô mà Mỹ nhập khẩu là đến từ Canada. Mặc dù mức thuế mà ông Trump dự định áp lên các mặt hàng năng lượng của Cadana từ đầu tháng 02 (nay đã được hoãn 30 ngày) thấp hơn khá nhiều, chỉ 10%, so với 25% đối với các mặt hàng khác, nhưng nếu được thực thi, nó cũng sẽ có ảnh hưởng rất lớn tới tổng thể nền kinh tế Mỹ, và có thể là cả thế giới nữa. Tôi sẽ giải thích vì sao.

Lượng dầu mà Mỹ nhập khẩu từ Canada là khoản hơn 4 triệu thùng/ngày, chiếm hơn 1 nửa lượng dầu mà Mỹ nhập khẩu. Lượng dầu nhập khẩu từ Canada cùng với sản lượng dầu đá phiến đã giúp Mỹ giảm đáng kể sự phụ thuộc vào nguồn cung dầu từ Trung Đông. Tính số tuyệt đối thì lượng nhập khẩu từ Canada khá bé nhỏ so với sản lượng khai thác dầu của Mỹ là 13.3 triệu thùng/ngày (mức đỉnh hồi tháng 12/2023) và so với lượng dầu mà Mỹ tiêu thụ mỗi ngày là 20.25 triệu thùng.

Tuy nhiên, lượng dầu mà Canada bán cho Mỹ, là không thể thay thế, hay ít nhất là không thể thay thế trong thời gian ngắn. Tôi đã giải thích vấn đề này nhiều lần rồi.

Mỹ có thể tiếp tục nới lỏng cấm vận lên Venezuela để bù đắp, nhưng sẽ mất nhiều năm và vốn đầu tư để có thể khôi phục ngành dầu khí đã bị què quặt của Vene, chưa kể những vấn đề chính trị. Hay Mỹ có thể quay trở lại nhập khẩu dầu từ Trung Đông, nhưng phần lớn dầu đã có đích đến, kể cả nếu mua thì giá dầu Trung Đông cũng cao hơn nhiều so với dầu Canada, chưa kể đến chi phí vận chuyển cao hơn. Mỹ cũng có thể tăng sản lượng dầu khai thác ở vịnh Mexico (aka vịnh Mỹ) nhưng sẽ mất nhiều năm để bất kỳ dự án mới nào có thể đi vào khai thác.

Vì vậy, nếu Trump áp thuế 10% lên dầu thô Canada, ngành dầu khí Mỹ sẽ phải ăn đủ cả 10% đó vào chi phí. Đó là lớp vấn đề đầu tiên.

Lớp vấn đề thứ hai còn nghiêm trọng hơn. Dầu nặng Canada là nguồn cung chính của các mặt hàng dầu diesel và dầu nhiên liệu mà Mỹ sử dụng để vận hành mạng lưới xe tải chở hàng của mình.

Dầu thô Canada được nhập khẩu và xử lý tại các nhà máy lọc dầu ở khu vực Trung Tây Mỹ, do khoảng cách địa lý gần gũi. Vì vậy, bất kỳ vấn đề nào xuất hiện với nguồn cung hay giá cả dầu Canada, khu vực Trung Tây sẽ là khu vực hứng chịu đầu tiên, sau đó là khu vực Đông Bắc (bao gồm rất nhiều thành phố lớn như New York, Washington DC…), nơi sản phẩm lọc dầu từ Trung Tây cung cấp đến. Dĩ nhiên, động lực thị trường sẽ đẩy dầu diesel từ các khu vực khác để bù đắp thiếu hụt hay tranh thủ chênh lệch giá. Từ đó, nó sẽ kéo giá dầu diesel trên toàn nước Mỹ đi lên.

Hơn thế nữa, khu vực Trung Tây là vựa lương thực và nông nghiệp của Mỹ. Thiếu hụt hay giá dầu diesel và dầu nhiên liệu tăng, đều sẽ đánh thẳng vào chi phí sản xuất của người nông dân khu vực này. Hiệu ứng domino, sẽ khiến chi phí, và sau đó "có thể" là giá cả nông sản tăng cao.

Tóm lại, đó là những gì mà mức thuế 10% đánh lên giá dầu Canada sẽ gây ra, thúc đẩy lạm phát tổng cung của Mỹ. Tuy nhiên, tôi vẫn tin rằng những đòn thuế này của ông Trump vẫn chỉ là cây gậy, và đồng thời cũng là củ cà rốt để ép hai nước Canada và Mexico đàm phán về các vấn đề khác.