Giải mã Petrodollar
Giải mã Petrodollar
Sự thực về sự hình thành của Petrodollar, có phải là cuộc trao đổi giữa Mỹ và Saudi???
Trong bài viết này, mình sẽ giải mã một trong những câu hỏi, và cũng là một thuyết âm mưu to lớn nhất của thời đại ngày nay. Đó là “Petrodollar được tạo ra như thế nào hay từ khi nào???”
Câu trả lời thường thấy nếu bạn hỏi ai đó câu hỏi này, nếu họ biết, sẽ là “Mỹ thỏa thuận với Saudi, rằng Mỹ sẽ cung cấp vũ khí và bảo vệ Saudi, đổi lại, Saudi sẽ bán dầu bằng đồng USD”. Ngay cả nếu bạn tra Google, bạn sẽ nhận được câu trả lời tương tự:
Bây giờ, mình thách các bạn tìm được cái văn kiện dài 6 trang giữa Mỹ và Saudi nói về việc Mỹ cung cấp vũ khí và Saudi bán dầu bằng USD đấy. Có lẽ, có lẽ nào đó là văn kiện bí mật, không công khai, nên không tìm thấy. Nếu bí mật như thế thì tại sao thằng nào cũng biết???
Sự thật, là vào tháng 06/1974, ba tháng sau khi các nước OPEC chính thức chấm dứt cấm vận dầu mới Mỹ và các nước thân Israel, thì Bộ trưởng Nội vụ Saudi là hoàng tử Fahd ibn al-Aziz Al-Saud đến thăm Mỹ. Trong dịp này, hai nước có ký một thỏa thuận về “petrodollar recycling”. Nói theo ngôn ngữ nông dân, “petrodollar recycling” là việc Saudi sẽ tái đầu tư những đồng USD, mà họ nhận được khi bán dầu, trở lại vào nền kinh tế Mỹ. Điều này có một số ý nghĩa như sau:
- Saudi, và các nước Trung Đông khác, lúc đó là những nhà xuất khẩu dầu lớn nhất thế giới, và các nước đều mua dầu từ họ. Hiện thực này dẫn đến việc là cán cân thương mại của Saudi bị thặng dư nhiều aka thừa USD. Điều này cũng dẫn đến việc là nhiều nước khác bị thâm hụt, aka thiếu USD. Và việc này ảnh hưởng lớn đến kinh tế thế giới. Vậy nên Mỹ đàm phán để Saudi đầu tư ngược trở lại số tiền này vào Mỹ, và sau này là nhiều quốc gia khác đã giải quyết được tình trạng trên.
- Saudi cũng không vui vẻ gì khi nắm giữ quá nhiều USD. Vì cầm tiền thì sớm muộn gì cũng bị mất giá. Vậy nên Saudi vui vẻ mang chúng đi đầu tư, đặc biệt là đầu tư vào trái phiếu chính phủ Mỹ, lớp tài sản được coi là ko rủi ro, mà vẫn có lợi nhuận.
- Theo quan điểm của Henry Kissinger, khi Saudi là chủ nợ lớn nhất của Mỹ, thì lợi ích của Saudi sẽ gắn với sức khỏe của nền kinh tế Mỹ, vì thế họ sẽ không giở trò cấm vận dầu Mỹ như năm 1973 nữa.
- Và dưới góc nhìn của mình, thì để có petrodollar mà recycling vào năm 1974, thì Saudi đã bán dầu bằng đồng USD từ trước đó rồi.
Tóm lại, là “kiến thức phổ thông” về sự ra đời của petrodollar mà các bạn thấy trên google là không chính xác.
Bây giờ mình sẽ lần lại lịch sử, để xem petrodollar được hình thành từ bao giờ. Trong lịch sử hiện đại, thì dầu được phát hiện với khối lượng đủ lớn để thương mại hóa là ở Mỹ, cụ thể là ở Titusville, Pennsylvania vào năm 1859. Và sau đó, dầu được khai thác và giao dịch tại Mỹ. Dầu được giao dịch một thời gian ngắn trước khi toàn bộ thị trường bị thâu tóm bởi John Rockefeller với Standard Oil. Trong quãng thời gian ngắn này, giá dầu chắc chắn được niêm yết và giao dịch bằng đồng USD.
Sau năm 1911, Standard Oil bị chính phủ Mỹ buộc phân tách, thị trường dầu toàn cầu chủ yếu nằm trong tay 7 công ty dầu khí quốc tế lớn, thường gọi là “Seven Sisters”. Những công ty này sở hữu một chuỗi cung ứng khép kín, tức là họ có cả cơ sở khai thác, vận chuyển, lọc dầu và bán lẻ. Vì vậy dầu thô gần như không được giao dịch. Đôi khi, chúng được mua bán giữa 7 công ty để cân bằng thị trường. Với việc 5/7 công ty là công ty của Mỹ (còn lại là 1 của Anh và 1 của Hà Lan) thì mình khá chắc chắn, dầu thô được giao dịch bằng đồng USD.
Hiện tại, mình không tìm được bất kỳ tài liệu gốc nào cho thấy đồng tiền nào được sử dụng để niêm yết giá dầu trong giai đoạn trước 1945, nhưng các tài liệu hiện đại đều ghi nhận giá dầu bằng đồng USD.
Sau Thế chiến thứ hai, khi các trader hàng hóa độc lập bắt đầu phá vỡ thế độc quyền của Seven Sisters, thì thế giới đã xác lập một hệ thống tài chính mới với đồng USD là trung tâm, với hội nghị Bretton Woods. Từ đó, việc niêm yết dầu và mua bán dầu bằng đồng USD dường như trở thành một lẽ tất dĩ ngẫu. Vì tất cả các quốc gia đều cần USD để giao dịch thương mại quốc tế.
Có thể, ở đâu đó, có thể trong khối Cộng sản, có những giao dịch song phương bằng đồng tiền khác, nhưng nó quá nhỏ để có thể thay thế USD. Và USD vẫn cứ là đồng tiền niêm yết giá dầu cho đến ngày nay.
Đọc từ đầu đến giờ, các bạn sẽ thấy mình dùng từ “niêm yết” (priced in) thay vì “thanh toán” (paid in) bằng đồng USD. Định nghĩa về petrodollar trên google cũng nói rằng petrodollar là những đồng USD mà các nước xuất khẩu dầu nhận về khi bán dầu. Nhưng phần “niêm yết” mới là cốt lõi, chứ không phải thanh toán. Vì sao, thì mình đã giải thích trong một video trên Youtube rồi.
Tổng kết lại, số mệnh của petrodollar có thể đã được định đoạt khi người Mỹ phát hiện ra tại Mỹ. Sau đó thì việc người Mỹ phát hiện và khai thác dầu tại Saudi, hệ thống Bretton Woods và sự sụp đổ của nó đã củng cố việc USD trở thành đồng tiền niêm yết giá dầu.
Chỉ có một điều mình chưa chắc chắn. Là vào thời điểm các nước sáng lập OPEC quyết định thành lập tổ chức này vào năm 1960, họ vẫn chọn sử dụng đồng USD. Có lẽ, vì khách hàng lớn nhất của họ vào thời điểm đó là Mỹ. Sau đó, đã có lần OPEC xem xét thay đổi đồng tiền niêm yết, nhưng sau khi nghiên cứu thì họ thấy rằng chẳng có lựa chọn nào khả thi ngoài USD cả.
Ở thời điểm hiện tại, USD đã trở thành đồng tiền thanh toán của phần lớn các giao dịch quốc tế, chứ không riêng với dầu thô. Vì vậy, để thế chỗ USD là cực kỳ khó, nó đòi hỏi phải thiết lập lại toàn bộ hệ thống tài chính toàn cầu. Một vài giao dịch song phương đơn lẻ, không đủ sức để tạo nên sóng thần lật đổ USD.
Thêm nữa, đồng tiền của các nước vùng vịnh, như Riyadh của Saudi hay Dirham của UAE đều được neo vào đồng USD, vì vậy việc làm suy yếu đồng USD, bằng cách thay thế nó bằng NDT, không có lợi gì cho những nước này.
Tiện, nói về việc Mỹ cung cấp vũ khí cho Saudi. Mỹ và Saudi đã có thỏa thuận viện trợ vũ khí sau cuộc gặp giữa Tổng thống Mỹ Franklin D. Roosevelt và Quốc vương Saudi, Abdul Aziz vào 14/02/1945. Người Mỹ đã đến, thăm dò và khai thác dầu tại Saudi kể từ khi quốc gia này mới lập quốc. Vì vậy, Mỹ có rất nhiều lợi ích cần bảo vệ ở đây, chứ không phải đợi đến 1974 mới nhảy vào bảo kê Saudi.
